Του Νίκου Τσούλια
Είναι πράγματι πολύ καλό και εξόχως όμορφο να νοιαζόμαστε και να αφήνουμε κάθε υλικό αγαθό που θα κάνει πιο εύκολη τη ζωή των παιδιών μας, να φροντίζουμε για τη μόρφωσή τους και για την επαγγελματική τους «αποκατάσταση», να έχουν πιο δημιουργική ζωή από εκείνη της δικής μας γενιάς – προφανώς η κρίση ανέστειλε (;) αυτή τη συλλογική δυνατότητα για τη σημερινή ιστορικότητα.
Όλοι σχεδόν οι γονείς αγωνίζονται και αγωνιούν να εξασφαλίσουν στα παιδιά τους πρόσθετη εκπαιδευτική βοήθεια και να τα σπουδάσουν με κάθε τρόπο σε πρώτη φάση και να τους κληρονομήσουν χρήματα, σπίτια, κομμάτια γης κλπ σε δεύτερη φάση. Και είναι αξιοσημείωτο να τονιστεί ότι η γενιά, που έζησε παλιότερα τις μεγάλες δυσκολίες του πολέμου, της Κατοχής και της φτώχειας, έγινε στη συνέχεια μια γενιά απόλυτης προσφοράς. Αγωνίστηκε να δώσει καθετί χρήσιμο στην επόμενη γενιά, χωρίς η ίδια να γευθεί ένα μέρος των κόπων της και των αποκτημάτων της. «Δεν ήξεραν», για παράδειγμα, για αυτοκίνητα ή για διακοπές και εκδρομές κλπ
Η έμφαση όμως στην κληρονομιά υλικών αγαθών και εκπαιδευτικών προσόντων προσανατολισμένων μονομερώς στην επαγγελματική και οικονομική ανέλιξη – μαζί με την κατίσχυση του καταναλωτισμού ως πεμπτουσία της προόδου – αφαίρεσαν ένα σημαντικό μέρος της πραγματικότητας και της ζωής, με αποτέλεσμα η όλη νοοτροπία έγνοιας και φροντίδας όχι μόνο να μην είναι επαρκής αλλά να θολώνει και να αλλοιώνει το ουσιαστικό μέλλον της νέας γενιάς.
Και να γιατί. Ισχυρίζομαι ότι η πιο σημαντική, η απόλυτα ορθολογική κληρονομιά που πρέπει να αφήνουμε είναι η ενεργή και συστηματική στήριξή μας για να προαχθούν στα παιδιά μας: ο ενάρετος χαρακτήρας, η ισχυρή προσωπικότητα, η πνευματική και η συναισθηματική καλλιέργεια, η αγωνιστική κουλτούρα, η ηθική και αισθητική αντίληψη (και πολλά κλασικά και αξιόλογα βιβλία). Όλα τα άλλα έπονται… Και όλα αυτά βέβαια όχι ως κληρονομιά αλλά ως φιλόξενο και ενεργό περιβάλλον για να αυτοαναπτυχθούν από τα ίδια τα παιδιά. Πρώτη βασική προϋπόθεση για να αναπτυχθεί αυτό το πολιτισμικό φορτίο είναι να διασφαλίσουμε παιδική ηλικία γεμάτη αγάπη και σταδιακή ωρίμανση της υπευθυνότητας και της αυτονομίας τους στην εφηβική φάση της ζωής των.
Η άρτια προσωπικότητα είναι αυτή που θα δώσει στο μελλοντικό νέο τη δυνατότητα να έχει αυτοπεποίθηση, να μη χειραγωγείται και να μην υποτάσσεται, να αυτοπραγματώνεται, να έχει άποψη για τη ζωή και για τον κόσμο, να ξέρει να παίρνει αποφάσεις. Η πνευματική και συναισθηματική καλλιέργεια θα ανοίγει προοπτικές για να ερμηνεύει την πραγματικότητα, να δημιουργεί το μέλλον του με όσο το δυνατόν περισσότερα δικά του «υλικά», να στοχάζεται, να συμβιώνει αρμονικά με τους άλλους ανθρώπους, να διαμορφώνει κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις, να έχει ερωτική σχέση με τον κόσμο των Γραμμάτων και της Τέχνης. Ενάρετος χαρακτήρας σημαίνει ότι το αξιακό περιεχόμενό του διατρέχεται από τις επιταγές του ουμανισμού, ότι μάχεται για το καλό, ότι σέβεται τον άνθρωπο και αγωνίζεται για μια δίκαιη κοινωνία.
Ναι, η κοινωνία δεν είναι ουδέτερο πεδίο δράσης, όπως το φυσικό περιβάλλον – που κι αυτό βέβαια δεν είναι απλό σκηνικό της ζωής μας. Κι όμως, η κρίση κατέδειξε μερικές αλήθειες που δεν τις ξέραμε ή έστω που δεν τις είχαμε συνειδητοποιήσει. Δεν είχαμε συνειδητοποιήσει ότι χωρίς ισχυρή Ελλάδα (οικονομία, κοινωνία, πολιτικό σύστημα, δημοκρατικοί θεσμοί) δεν μπορεί να υπάρξει προσωπική και ατομική ευημερία, ότι τα υλικά αγαθά μπορούν να χαθούν από τη μια στιγμή στην άλλη, ότι η ιστορία δεν κυλάει διαρκώς προς μια αυξανόμενη πρόοδο, ότι αν δεν δημιουργούμε εμείς το μέλλον μας μας το φτιάχνουν άλλοι…
Ζούμε περίκλειστοι σε ένα στενό περιβάλλον. Έχουμε το «οικογενειακό κουκούλι» ως τον κόσμο όλο και την «προσωπική επιτυχία» ως την υπέρτατη και μοναδική αξία για την οποία αξίζει να θυσιαζόμαστε. Δεν βλέπουμε, δεν μελετάμε, δεν αναλύουμε τη «μεγάλη εικόνα» της πραγματικότητας, στο χώρο (συνολικά την πατρίδα μας, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις διεθνείς εξελίξεις…) και στον χρόνο (τον ιστορικό χρόνο και το χρόνο του μέλλοντος). Δεν ερμηνεύουμε την πραγματικότητα. Δεν διαβάζουμε βιβλία διεισδυτικά: επιστημονικά, φιλοσοφικά, πολιτικά, κοινωνιολογικά. Ζούμε με συλλογικές φαντασιώσεις, με ιδεοληψίες, με λαϊκισμούς, με παραμυθιάσματα, με αυταπάτες.
Το τι κληρονομιά αφήνουμε είναι υπόθεση ζωής. Απαιτεί βαθιά και ισχυρή παιδεία, συστηματική περίσκεψη, φιλοσοφικό στοχασμό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου