Η φάρσα της αξιολόγησης

*του Δημήτρη Καμπουράκη

Είχα, πριν από λίγες μέρες, μια συζήτηση με την κυρία Λαμπροπούλου, εκπαιδευτικό στη δευτεροβάθμια, για το θέμα της αξιολόγησης των διδασκόντων. Διαφωνήσαμε σε πολλά και συμφωνήσαμε σε αρκετά, σ’ ένα θέμα εξαιρετικά πολύπλοκο και εξόχως ευαίσθητο.

Οι απόψεις της είναι αξιοπρόσεκτες και αποτελούν κοινό τόπο για τη συντριπτική πλειοψηφία των καθηγητών και των δασκάλων αυτής της χώρας, στα χέρια των οποίων έχουμε εμπιστευτεί τα παιδιά μας. Της ζήτησα ολοκληρωμένη την άποψή της, την οποία παραθέτω προς συζήτηση και προβληματισμό όλων:

«Ζούμε στην εποχή του βιασμού των λέξεων και των εννοιών κι η αξιολόγηση είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Από έννοια θετική έχει γίνει το πιο αποτελεσματικό ίσως εργαλείο, που στις κατάλληλες συνθήκες και με το έδαφος στρωμένο από καιρό, θα τσακίσει κάθε έννοια συλλογικότητας και παιδαγωγικής ελευθερίας στα ήδη βαριά τραυματισμένα σχολεία και τους κατακερματισμένους συλλόγους διδασκόντων, θα σπείρει το φόβο, την καχυποψία και τον ανταγωνισμό ανάμεσά στους εκπαιδευτικούς και θα αποτελέσει τον πολιορκητικό κριό που θα κάνει επιτέλους πράξη τις επιθυμητές από την τρόικα απολύσεις. Και το χειρότερο απ’ όλα, έχει γίνει το μαγικό κουτί που θα χωρέσει όλη την πικρία της κοινωνίας μας για την κατάσταση της παιδείας και μια θλιβερή "δικαίωση" των ταπεινωμένων εργαζόμενων, των απολυμένων και των υποαπασχολούμενων του ιδιωτικού τομέα με τη λογική "αφού συμβαίνει σε μένα, γιατί όχι και σ’ αυτούς".

Το ζητούμενο όμως δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι μια αμφιλεγόμενη "κοινωνική δικαιοσύνη", όπως συνήθως προβάλλεται από τα ΜΜΕ, αλλά το θετικό αποτέλεσμα που θα μπορούσε να φέρει. Η πολιτεία δεν αξιολογεί κι ενδεχομένως απολύει τους εκπαιδευτικούς της για να "παρηγορήσει" τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα ότι δεν υποφέρουν μόνο αυτοί, αλλά για να φέρει αποτελέσματα και να βελτιώσει την ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου.

Επιπλέον, το όλο εγχείρημα προωθείται μέσα σε συνθήκες απόλυτης απαξίωσης, τρομοκράτησης και ηττοπάθειας των εκπαιδευτικών, μέσα στο καθεστώς των ΕΔΕ, των συγχωνεύσεων, των αργιών, της διαθεσιμότητας, των υποχρεωτικών μετακινήσεων για το συμφέρον της υπηρεσίας, ακόμα περισσότερων περικοπών στις αποδοχές τους, τη δημιουργία πλεονάζοντος προσωπικού και τελικά το ενδεχόμενο των απολύσεων.

Ακόμα κι αν πιστεύει κανείς στην αναγκαιότητα της αξιολόγησης, είναι αδιανόητο να τη φανταστεί να υλοποιείται μέσα σ' αυτό το κλίμα του φόβου, της απαξίωσης, του ανταγωνισμού και της οικονομικής εξαθλίωσης. Προσωπικά δεν πιστεύω ότι η όποια αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου πρέπει ή μπορεί να γίνεται με ποσοτικούς δείκτες και σύνδεση με τη μισθολογική εξέλιξη ή ακόμα χειρότερα με τη διατήρηση της θέσης του εκπαιδευτικού. Δεν πιστεύω ότι ο φόβος, ο ανταγωνισμός, το χρήμα κι η πίεση κάνει τους ανθρώπους καλύτερους στη δουλειά τους.

Η διδασκαλία, οι σχέσεις των μαθητών και των δασκάλων τους διέπονται από κανόνες κι εξαρτώνται από παράγοντες που ίσως δεν μπορούν να φανταστούν όσοι δεν μπαίνουν στην τάξη. Παράγοντες που δεν μπορούν να μετρηθούν όσα "στημένα" μαθήματα κι αν γίνουν κι όσες φόρμες κι αν συμπληρωθούν. Η δουλειά του εκπαιδευτικού είναι ιδιαίτερη και γοητευτική. Και σίγουρα κάποιοι δεν την κάνουν όπως πρέπει. Ναι, αυτό που προέχει είναι το συμφέρον κι η προστασία των μαθητών μας και το δικαίωμά τους στη μάθηση. Αν όμως χάσει η διδασκαλία την ελευθερία και τη γοητεία της, αν μπει μέσα σε στενά πλαίσια ελέγχου, αν εξασκείται σε καθεστώς φόβου και ανελευθερίας, αν υποκύψει στο κυνήγι της χρηματικής αμοιβής, τότε φοβάμαι ο πρώτος χαμένος θα είναι η ελληνική κοινωνία και τα παιδιά μας.

Πώς να μιλήσεις για αξιολόγηση, προγραμματισμό του εκπαιδευτικού έργου, γνώση του γνωστικού επιπέδου και της κοινωνικής προέλευσης των μαθητών σε εκπαιδευτικούς που διδάσκουν σε δύο ή και σε τρία σχολεία, που αλλάζουν κάθε χρόνο σχολείο, που καλούνται να καλύψουν κενά ακόμα και για το διάστημα λίγων εβδομάδων, που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις τάξεις στις οποίες δίδασκαν μετά από συμπτύξεις τμημάτων ακόμα και στη μέση της χρονιάς; Σε εκπαιδευτικούς που διδάσκουν σε σχολεία χωρίς θέρμανση κι όπως δυστυχώς βιώσαμε πέρσι χωρίς βιβλία, σε μαθητές συχνά εξαθλιωμένους και υποσιτισμένους, σε αγριεμένους έφηβους που προέρχονται από οικογένειες που δοκιμάζονται σκληρά; Σε εκπαιδευτικούς που προσφέρουν απ’ το υστέρημα ή το χρόνο τους σε κινήσεις και μαθήματα αλληλεγγύης; Σε εκπαιδευτικούς που για την ώρα, το μόνο portfolio που φτιάχνουν είναι αυτό με τους απλήρωτους λογαριασμούς τους;

Αυτό που χρειάζεται επειγόντως η Παιδεία μας είναι η στήριξη του εκπαιδευτικού κι όχι η πίεση, η απαξίωση και η τιμωρία του. Να μας αφήσουν να αφοσιωθούμε στο έργο μας, να αγκαλιάσουμε και να στηρίξουμε τους μαθητές μας και να τους προσφέρουμε όλα αυτά που τόσο απεγνωσμένα έχουν ανάγκη αυτές τις δύσκολες μέρες, να νιώσουμε την κοινωνία στο πλευρό μας, όχι απέναντί μας. Ελεύθερους εκπαιδευτικούς χρειαζόμαστε, που με το κεφάλι ψηλά θα σταθούν δίπλα στα παιδιά μας και θα τα διδάξουν τη γνώση και την αξιοπρέπεια. Εκπαιδευτικούς που θα κρίνονται με διαδικασίες που δεν θα στηρίζονται στο φόβο ή το χρήμα που μπαίνει ή βγαίνει από την τσέπη τους. Διαδικασίες που θα τους οπλίσουν με αξιοπρέπεια και δύναμη. Διαδικασίες που θα συνδέονται με τη διαρκή και σωστή επιμόρφωσή τους αντί για τη συλλογή βεβαιώσεων στην οποία επιδίδονται τα τελευταία χρόνια. Διαδικασίες που θα λαμβάνουν υπόψη τους τις κοινωνικές ιδιαιτερότητες των σχολείων και των μαθητών τους. Διαδικασίες που καμία σχέση δεν πρέπει να έχουν με τις επιδόσεις των μαθητών σε συνεχείς εξετάσεις (και μάλιστα εθνικού επιπέδου για να είναι μετρήσιμα τα αποτελέσματα), εξετάσεις που πνίγουν κάθε ενδιαφέρον κι αγάπη για τη γνώση και στραγγαλίζουν τη δυνατότητα των εκπαιδευτικών να την εμφυσήσουν και που θα τους οδηγήσουν να "προετοιμάζουν" ψυχρά τους μαθητές τους για τα συνεχή τεστ ώστε να μην αξιολογούνται αρνητικά (όπως έγινε ήδη σε σχολεία των ΗΠΑ όπου εφαρμόστηκαν αντίστοιχα μοντέλα αξιολόγησης).

Κι όταν, αν, περάσουν οι δύσκολες μέρες, να ανοίξουμε τη συζήτηση όλοι μαζί με εντιμότητα, ειλικρίνεια και σεβασμό μεταξύ μας, για να βρούμε ποιο είναι το καλύτερο για την κοινωνία μας.

http://www.protagon.gr