Πάσχα Ορθοδόξων και Δυτικών. Γιατί δεν υπάρχει κοινός εορτασμός;

Γράφει ο Γιάννης Σιατούφης

Το ημερολόγιο αυτό το επέβαλε ο ρωμαίος αυτοκράτορας Γάιος Ιούλιος Καίσαρας το 45 π. Χ., από τον οποίο πήρε το όνομα, ύστερα από μελέτες

Φέτος οι καθολικοί γιόρτασαν το Πάσχα στις 31 Μαρτίου 2013, ενώ εμείς και γενικά η ανατολική Ορθόδοξη Ευρώπη το γιορτάζει στις 5 Μαΐου 2013. Γιατί δεν συμπίπτει πάντα ο εορτασμός της Ανάστασης του Χριστού σε όλες τις χριστιανικές Εκκλησίες; Κι όμως μέχρι το 1582 η μεγάλη αυτή γιορτή της χριστιανοσύνης ήταν κοινή! Τι συνέβη τότε;

Ο εορτασμός του Πάσχα καθορίστηκε από την Α΄ Οικουμενική σύνοδο στη Νίκαια της Βιθυνίας το 325 μ. Χ., που συγκάλεσε ο αυτοκράτορας Μέγας Κωνσταντίνος. Τότε κυριαρχούσαν δύο απόψεις, οι οποίες εξέφραζαν δύο διαφορετικές σχολές. Από τη μια μεριά η Σχολή της Μικράς Ασίας που γιόρταζε το Πάσχα στις 14 του μήνα Νισάν σταθερά, ανεξάρτητα από την ημέρα που έδειχνε το ημερολόγιο. Αυτό το στήριζαν στα όσα μετέφεραν οι Ευαγγελιστές, ότι δηλαδή η Ανάσταση του Χριστού συνέβη την πρώτη μέρα μετά το εβραϊκό Πάσχα (δηλαδή τη Φυγή των Εβραίων από την Αίγυπτο).

Από την άλλη μεριά, η Σχολή της Αλεξάνδρειας, επειδή είχε μακροχρόνια αστρονομική παράδοση, γιόρταζε το Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την εαρινή ισημερία. Το Πατριαρχείο της Αλεξάνδρειας κλήθηκε, μετά από παρέμβαση του Μ. Κωνσταντίνου, να μελετήσει και να αποστείλει έναν κατάλογο για το πότε πρέπει να γιορτάζεται η μεγάλη αυτή χριστιανική γιορτή. Αποφασίστηκε οριστικά το Πάσχα να γιορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της πρώτης εαρινής ισημερίας. Αν όμως συνέπιπτε με το Πάσχα των Εβραίων, έπρεπε να μεταφέρεται την επόμενη εβδομάδα.

Ο υπολογισμός της εαρινής ισημερίας στηριζόταν στο Ιουλιανό ημερολόγιο. Το ημερολόγιο αυτό το επέβαλε ο ρωμαίος αυτοκράτορας Γάιος Ιούλιος Καίσαρας το 45 π. Χ., από τον οποίο πήρε το όνομα, ύστερα από μελέτες του Έλληνα αστρονόμου Σωσιγένη. Σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο κάθε 19 χρόνια η πανσέληνος πέφτει στις ίδιες ημερομηνίες κάθε μήνα, παρατήρηση που οφείλεται στον Έλληνα αστρονόμο Μέτωνα. Σύμφωνα με τον Χ. Βάρβογλη, καθηγητή του τμήματος Φυσικής του Αριστοτέλειου, στην Αλεξάνδρεια κάθισαν και υπολόγισαν τις ημερομηνίες του Πάσχα για 532 χρόνια, αριθμός που ήταν πολλαπλάσιο του 19 (κύκλος του Μέτωνα), του 7 (μέρες της εβδομάδας) και του 4 (το δίσεκτο έτος). Παρατήρησαν ότι οι ημερομηνίες επαναλαμβάνονταν, κι έτσι υπέθεσαν ότι οι ημερομηνίες θα ήταν ίδιες επ’ άπειρον. Όμως διαπιστώθηκε ότι ο κύκλος του Μέτωνα και το Ιουλιανό ημερολόγιο έχουν σφάλματα που γίνονται εμφανή μετά από πολλά χρόνια. Συγκεκριμένα το Ιουλιανό ημερολόγιο κάνει λάθος 3 μέρες κάθε 400 χρόνια, ενώ ο κύκλος του Μέτωνα κάνει λάθος 1 μέρα κάθε 320 χρόνια.

Το Γρηγοριανό ημερολόγιο προτάθηκε από τον Αλοΐσιους Λίλιους (Aloysius Lilius), Ναπολιτάνο γιατρό και το υιοθέτησε ο Πάπας Γρηγόριος ΙΓ΄, από τον οποίο πήρε το όνομα, και είναι μία παραλλαγή του Ιουλιανού ημερολογίου.

Η Δυτική Εκκλησία διόρθωσε τα δύο αυτά σφάλματα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο, το οποίο προτάθηκε από τον Αλοΐσιους Λίλιους (Aloysius Lilius), Ναπολιτάνο γιατρό και το υιοθέτησε ο Πάπας Γρηγόριος ΙΓ΄, από τον οποίο πήρε το όνομα, και είναι μία παραλλαγή του Ιουλιανού ημερολογίου. Άρχισε να εφαρμόζεται την Πέμπτη 4 Οκτωβρίου 1582. Τη μέρα αυτή δεν τη διαδέχτηκε η Παρασκευή 5 Οκτωβρίου, αλλά η Παρασκευή 15 Οκτωβρίου 1582.

Ποια είναι η διαφορά των δύο ημερολογίων; Σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο η εαρινή ισημερία συμβαίνει στις 21 Μαρτίου. Αντίθετα σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο η εαρινή ισημερία συμβαίνει στις 3 Απριλίου, δηλαδή 13 ημέρες αργότερα από την πραγματική (21 Μαρτίου). Επίσης υπολογίζει την ημέρα της πανσέληνου με τον κύκλο του Μέτωνα, που πέφτει έξω 5 ημέρες.

Η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία διαπίστωσε την ανάγκη αλλαγής του λανθασμένου ημερολογίου, σύμφωνα με τις επιστημονικές διαπιστώσεις, στις αρχές του 20^ου αιώνα. Το 1923 οι Ορθόδοξες Εκκλησίες με πρώτο το Οικουμενικό Πατριαρχείο και στη συνέχεια τα Πατριαρχεία Αλεξάνδρειας, Αντιόχειας και Ρουμανίας, όπως και οι Ορθόδοξες Αυτοκέφαλες Εκκλησίες της Ελλάδας, Κύπρου και Αλβανίας υιοθέτησαν το νέο ημερολόγιο. Όμως οι σλαβόφωνες Ορθόδοξες Εκκλησίες των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων και το Άγιο Όρος δε δέχτηκαν να υιοθετήσουν το Γρηγοριανό ημερολόγιο και προτίμησαν να ακολουθήσουν την παράδοση αιώνων, έστω κι αν είναι λανθασμένη, δηλαδή το Ιουλιανό ημερολόγιο.

Για να υπάρξει όμως κοινός εορτασμός του Πάσχα ανάμεσα στους Ορθόδοξους, αποφάσισαν οι Ορθόδοξες Εκκλησίες, οι οποίες υιοθέτησαν το νέο ημερολόγιο, να γιορτάζουν το Πάσχα με όσα ορίζει το παλαιό ημερολόγιο. Γι’ αυτό βλέπουμε τα Χριστούγεννα, τα Θεοφάνεια, τον Ευαγγελισμό, οι Ορθόδοξοι να τα γιορτάζουν σε διαφορετικές ημερομηνίες (παλιό και νέο ημερολόγιο), ενώ το Πάσχα να το γιορτάζουν μαζί, γιατί μόνο σε αυτή τη γιορτή ακολουθούν όλοι οι Ορθόδοξοι το παλιό ημερολόγιο. Μπέρδεμα μεγάλο δηλαδή!

Ο κύκλος του Μέτωνα κάνει λάθος 1 μέρα κάθε 320 χρόνια.

Στην Ελλάδα, με βασιλικό διάταγμα εισήχθη το Γρηγοριανό ημερολόγιοτην 1 Μαρτίου 1923. Αλλά λίγες μέρες αργότερα, όταν ήρθε η 25η Μαρτίου και θα έπρεπε να χωριστεί η γιορτή του Ευαγγελισμού από την γιορτή της Εθνεγερσίας, τα πράγματα έμπλεξαν. Τότε έγινε σαφές ότι η συνύπαρξη δύο ημερολογίων θα προκαλούσε προβλήματα. Η Εκκλησία της Ελλάδος, για να αρθεί το αδιέξοδο, αποφάσισε να χρησιμοποιεί το Γρηγοριανό ημερολόγιο για τις θρησκευτικές γιορτές με εξαίρεση τη γιορτή του Πάσχα. Αυτό όμως προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις στη χώρα μας, με αποτέλεσμα να εκδηλωθεί η κίνηση των παλαιοημερολογιτών, γιατί κάποιοι πιστοί και μητροπολίτες δεν ήθελαν να αποδεχτούν το Γρηγοριανό ημερολόγιο, γιατί το επέβαλλε ένας αιρετικός Πάπας, αλλά προτιμούσαν το ημερολόγιο ενός ειδωλολάτρη του ρωμαίου αυτοκράτορα, του Ιούλιου Καίσαρα. Γι’ αυτό οι παλαιοημερολογίτες γιορτάζουν τις εορτές με 13 ημέρες καθυστέρηση, εκτός από το Πάσχα στο οποίο είμαστε όλοι παλαιοημερολογίτες!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος larousse Britannica

Π. Γεωργατζής «Το χριστιανικό Πάσχα μέσα στους αιώνες», Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2008.

Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ άρθρο Μ. Αντωνιάδου σελ. 67Α35, Κυριακή 8 Απριλίου 2007.

http://el.wikipedia.org/wiki/Γρηγοριανό ημερολόγιο