*του Κώστα Ανθόπουλου Αντιπροέδρου του Α΄συλλόγου Εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Θεσσαλονίκης
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στο προσυνέδριο των Διδασκαλικών Συλλόγων της Θεσσαλονίκης που οργανώθηκε στις 26-27 Μαρτίου του 1983, στα πλαίσια του Α΄ Πανελλήνιου Συνεδρίου της ΔΟΕ, ο εκπαιδευτικός Θεόδωρος Ανθόπουλος στην εισήγησή του με θέμα “H Οργάνωση και δημοκρατική διοίκηση των σχολείων μας” μεταξύ των άλλων υποστήριξε
“Πράγματι, η δημοκρατική διοίκηση του σχολείου για να είναι δημοκρατική θα πρέπει να είναι συμμετοχική, να επιμερίζει, δηλαδή τις αρμοδιότητες και τις ευθύνες σε όλο εξίσου, και αδιάκριτα, το διδακτικό προσωπικό σε μια πορεία μεταβατική τέτοια που το πρόβλημα δε θα αφορά τον τρόπο εκλογής του διευθυντή, (αν δηλαδή διορίζεται ή προάγεται από το Υπουργείο ή εκλέγεται από άλλα συλλογικά όργανα, αλλά την ίδια την αναγκαιότητα της ύπαρξης του διευθυντή. Θα πρέπει, δηλαδή όχι να αυξήσουμε την εξουσία του διευθυντή αλλάζοντας τον τρόπο επιλογής του αλλά να προσπαθήσουμε οι όποιες εξουσίες να διαχυθούν στο διδακτικό σύνολο, μονάδα του οποίου θα αποτελεί κι ο διευθυντής, ο οποίος όμως θα ενεργεί μόνο ύστερα από συζήτηση και απόφαση του διδακτικού συνόλου και όχι αυθαίρετα, θα έχει δηλαδή ρόλο συντονιστικό – υπηρεσιακό κι όχι αποφασιστικό, ώστε ο τίτλος του διευθυντή να πάψει να είναι τίτλος εξουσίας με το ένα ή με το άλλο σύστημα.”
Παρόλο που έχουν περάσει 32 χρόνια από τότε οι θέσεις αυτές, λαμβάνοντας υπόψη και τον ανορθόδοξο τρόπο ( πρώτα οι ρυθμίσεις για τα κριτήρια επιλογής και έπειτα οι αλλαγές στις αρμοδιότητες ) με τον οποίο η σημερινή ηγεσία του Υπουργείου παιδείας διαχειρίζεται το θέμα των στελεχών εκπαίδευσης, εξακολουθούν να έχουν επικαιρότητα και αποτελούν ουσιαστικό ερέθισμα για την διατύπωση προβληματισμών σχετικά με το φαινομενικά καινοτόμο νέο μοντέλο επιλογής Διευθυντών Σχολείων που έχει δημοσιοποιήσει η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας πρόσφατα.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΣΤΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
Σε διεθνές επίπεδο τα θεωρητικά μοντέλα περί διοίκησης εκπαίδευσηςείναι ποικίλα. Στην ελληνική όμως πραγματικότητα είναι κυρίαρχα δύο.
Το πρώτο μοντέλο το οποίο χαρακτηρίζεται ως εργοκεντρικό ο προσανατολισμός της διοίκησης της σχολικής μονάδας είναι προς τα καθήκοντα. Σ αυτό το μοντέλο ο διευθυντής διατηρεί τυπικές σχέσεις με τους ανθρώπους και οι διαδικασίες είναι καθορισμένες από τα ανώτερα ιεραρχικά επίπεδα.
Το δεύτερο μοντέλο είναι το λεγόμενο συμμετοχικό- συνεργατικό. Σ αυτό το μοντέλο ο διευθυντής αναλαμβάνει συντονιστικό ρόλο και:
· ενθαρρύνει τη συμμετοχή των εκπαιδευτικών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων
· αναλαμβάνει πρωτοβουλίες επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών
· προάγει τις ανθρώπινες σχέσεις και την επικοινωνία
· Φροντίζει για το καλό σχολικό κλίμα και τη διατήρηση της συνοχής του διδακτικού προσωπικού και των μαθητών
· καλλιεργεί τον αμοιβαίο σεβασμό και την εμπιστοσύνη μεταξύ των μελών του σχολείου
· αναγνωρίζει την αξία του κάθε ατόμου και της ομάδας στην επίτευξη των στόχων της σχολικής μονάδας
Για να είναι δυνατόν όμως στο πλαίσιο της συνεργατικής αντίληψης της διοίκησης εκπαίδευσης, ένας διευθυντής σχολείου να λειτουργήσει ως συντονιστής, είναι απαραίτητο να διαθέτει μια σειρά από ικανότητες όπως:
· Ικανότητα σύνθεσης διαφορετικών απόψεων
· Ικανότητα άμβλυνσης των συγκρούσεων μέσα στη σχολική μονάδα, εμπέδωσης κλίματος αλληλεγγύης και δημιουργικότητας
· Ικανότητα διαμόρφωσης ομαδικότητας, έτσι ώστε όλοι οι συντελεστές του εκπαιδευτικού έργου, όταν μιλούν για το σχολείο τους να αρχίζουν να λένε “εμείς” και όχι “αυτοί” και όταν συναντούν ένα πρόβλημα στο σχολείο να λένε “είναι δικό μας και όχι δικό τους”.
· Ικανότητα αποτροπής παρεμβάσεων στη σχολική ζωή εξωθεσμικών παραγόντων που επιδιώκουν να επιβάλλουν τις ιδεοληπτικές προσεγγίσεις τους δίχως να σέβονται τις θεσμικές λειτουργίες του σχολείου
Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Με βάση όλα τα παραπάνω στη σημερινή συγκυρία και με αφορμή την πρόταση του Υπουργείου Παιδείας κρίνεται ως εντελώς αποπροσανατολιστικό, επιφανειακό και ανούσιο η συζήτηση για το περιεχόμενο της οργάνωσης της διοίκησης της εκπαίδευσης να επικεντρωθεί αποκλειστικά στο ζήτημα των κριτηρίων επιλογής χωρίς να θίξει τον ουσιαστικό περιεχόμενο μιας δημοκρατικής διοίκησης του σχολείου που δεν είναι άλλο από την εμπέδωση κανόνων και αρχών που κατοχυρώνουν και ενισχύουν την πραγματική δημοκρατία στο σχολείο και την παιδαγωγική αυτονομία του.
Αυτό δε σημαίνει ότι η πρόταση του Υπουργείου παιδείας και ιδιαίτερα το γεγονός της πρόβλεψης ψηφοφορίας από τα μέλη του συλλόγου διδασκόντων για την επιλογή διευθυντή σχολείου ως επιπλέον συμπληρωματικό κριτήριο δεν αποτελεί πρόκληση για να ανοίξει μέσα στην εκπαιδευτική κοινότητα μια ουσιαστική συζήτηση για όλο το φάσμα των θεμάτων που συνδέονται με το ζήτημα της φυσιογνωμίας, του ρόλου και της επιλογής των στελεχών εκπαίδευσης. (κυρίαρχα όμως για τις επιλογές διευθυντών σχολείων και διευθυντών εκπαίδευσης)
Ως μια μικρή συμβολή στην παραπάνω συζήτηση είναι χρήσιμο να επισημανθούν τα ακόλουθα:
Η αιρετή διαδικασία επιλογής στελεχών εκπαίδευσης:
· Είναι τελείως ασυμβίβαστη με πολιτικές επιδομάτων που ισχύουν σήμερα ( επιδόματα σε θέση ευθύνης) και πρακτικές ανταποδοτικών εξαργυρώσεων πελατειακού τύπου
· δεν είναι δυνατόν να αγνοεί την κοινωνική διάσταση της εκπαίδευσης, το ρόλο και την ευθύνη κοινωνικών φορέων που έχουν δικαίωμα να εμπλέκονται στα ζητήματα της εκπαίδευσης και να είναι επόμενο και ευνόητο να διεκδικούν αυτοί οι φορείς τη συμμετοχή τους σε συλλογικά όργανα διοίκησης εκπαιδευτικών θεσμών.(Θεσμοθέτηση συμβουλίων διοίκησης με αντιπροσωπευτική σύνθεση)
· να μην εμπεριέχει διαφανείς όρους και προϋποθέσεις και κυρίως ένα πεδίο εφαρμογής που να στηρίζεται σε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο καταμερισμένων αρμοδιοτήτων και εξατομικευμένων ευθυνών
Η θεσμική διαδικασία επιλογής διέπεται από μια εντελώς διαφορετική λογική από την προηγούμενη, και χρήζει πλαισίου με κριτήρια μετρήσιμα και αντικειμενικά και διαφανή και κυρίως μη υποκειμενικά.
Ως τέτοια θεωρούνται:
Α. Στην κατηγορία της επιστημονικής και παιδαγωγικής κατάρτισης και συγκρότησης.
1. Διδακτορικό δίπλωμα σπουδών
2. Μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης
3. Δεύτερο πτυχίο ΑΕΙ
4. Δίπλωμα μετεκπαίδευσης 2 ετών
5. Συμμετοχή σε επιμορφωτικά προγράμματα όλων των μορφών και συνδυαστικά όλων των τύπων που έχουν υλοποιηθεί μέχρι σήμερα
6., Πιστοποιημένη κατοχή τίτλων ξένων γλωσσών.
7. Πιστοποιημένη γνώση υπολογιστών Β` Επιπέδου.
8. Επιστημονικά συγγράμματα- βιβλία στο γνωστικό αντικείμενο των επιστημών αγωγής ή στη διοίκηση εκπ/σης ή στη διοίκηση ανθρώπινου δυναμικού.
9. Άρθρα που αποδεδειγμένα έχουν γίνει δεκτά με το σύστημα των πολλαπλών κριτών σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά ή συλλογικούς τόμους.
10. Εισηγήσεις- ανακοινώσεις σε επιστημονικά συνέδρια- ημερίδες οι οποίες αποδεδειγμένα έχουν γίνει δεκτές για ανακοίνωση ή δημοσίευση με το σύστημα των πολλαπλών κριτών.
11. Αποδεδειγμένη συμμετοχή στο σχεδιασμό και την εκπόνηση εκπαιδευτικού υλικού όπως προγράμματα σπουδών και σχολικά εγχειρίδια.
12. Αποδεδειγμένη συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα που έχουν εγκριθεί και υλοποιηθεί είτε από το ΠΙ, το κέντρο εκπαιδευτικής έρευνας, επιτροπή ερευνών ΑΕΙ, ΙΕΠ είτε από το ΙΠΕΜ_ ΔΟΕ.
Β. Στην κατηγορία άσκηση διοικητικών καθηκόντων
- Προϋπηρεσία σε θέση ευθύνης:
α. ως Σχολικός Σύμβουλος, Δ/ντης σχολείου,Υποδιευθυντής σχολείου κλπ
Γ. Στη κατηγορία της υπηρεσιακής κατάστασης
12 χρόνια υπηρεσίας ως βάση προϋπόθεσης για την συμμετοχή στη διαδικασία επιλογής για τις θέσεις σχολικού συμβούλου και δ/ντη εκπ/σης.
10 χρόνια προϋπηρεσίας ως βάση προϋπόθεσης για τη συμμετοχή στη διαδικασία επιλογής για τη θέση Διευθυντή Σχολείου.
Δ. Θεσμοθέτηση λογοδοσίας διευθυντή σχολείου
Στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς και ιδιαίτερα με το τέλος της θητείας του ο διευθυντής του σχολείου προτείνεται να καταθέτει απολογιστική έκθεση για τα πεπραγμένα και τον τρόπο άσκησης της διοικητικής λειτουργίας του σχολείου στην περίοδο που ο ίδιος έχει ασκήσει τα καθήκοντα του διευθυντή.
Η έκθεση αυτή να παρουσιάζεται σε ανοιχτή εκδήλωση με την παρουσία όλων των μελών του Συλλόγου Διδασκόντων, εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης και με την παρουσία του συνόλου των γονέων.
Στην περίπτωση που ο εκπαιδευτικός δεν διαθέτει διοικητική εμπειρία και είναι υποψήφιος για πρώτη φορά, θα υποβάλλεται στην ίδια διαδικασία, που έχει αναφερθεί προηγουμένως, με θεωρητικό χαρακτήρα και με την ανάλογη σύνθεση σε σχολική μονάδα που ο ίδιος έχει επιλέξει.
Με την ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας , να συνέρχεται ο σύλλογος διδασκόντων σε ειδική συνεδρίαση προκειμένου να διατυπώσει τη δική του γνώμη (με περιγραφικό τρόπο, χωρίς ψηφοφορία) προς το συμβούλιο επιλογής για το συγκεκριμένο διοικητικό έργο του διευθυντή του σχολείου όπως αυτό ασκήθηκε.
Οι παρατηρήσεις του Συλλόγου Διδασκόντων είναι απαραίτητο να τεκμηριώνονται με συγκεκριμένα ντοκουμέντα και επιχειρήματα για να είναι δυνατόν να αποτελέσει ουσιαστικό πλαίσιο συζήτησης στις συνεδριάσεις του συμβουλίου επιλογής.
Ε. Ριζική αναθεώρηση του ρόλου του συμβουλίου επιλογής
Τα συμβούλια επιλογής στελεχών εκπαίδευσης τόσο ως προς τη σύνθεσή τους αλλά όσο και στις αρμοδιότητές τους όπως έχουν οριστεί με βάση όλα τα νομοθετήματα από τη δεκαετία του 80 έως σήμερα έχουν υποστεί διαχρονικά έντονες επικρίσεις από πολλούς εκπαιδευτικούς για τον υποκειμενικό τρόπο με τον οποίο λειτούργησαν. Για αυτό το λόγο επιβάλλεται όχι μόνο να αλλάξει η σύνθεσή τους αλλά να επαναθεμελιωθεί ο ρόλος συνολικά των συμβουλίων επιλογής.
Στη βάση αυτής της θεώρησης τα συμβούλια επιλογής να απαρτίζονται από εκπαιδευτικούς με σημαντική εκπαιδευτική εμπειρία και γνώση των θεμάτων διοίκησης εκπαίδευσης αλλά και από ειδικούς επιστήμονες(ψυχολόγους, κοινωνιολόγους κλπ) έτσι ώστε να διασφαλίζεται η ευρύτερη συναίνεση και αποδοχή για τη σύνθεση αυτών των συμβουλίων.
Αυτά τα συμβούλια επιλογής, σε περιφερειακό , εθνικό και τέως νομαρχιακό επίπεδο δε θα βαθμολογούν αλλά θα λαμβάνουν υπόψη όλες τις παραμέτρους και στοιχεία που συνθέτουν την προσωπικότητα του κάθε υποψηφίου αξιοποιώντας τις θέσεις, παρατηρήσεις, γνώμες των εμπλεκόμενων φορέων που δεν είναι μόνο οι εκπαιδευτικοί του σχολείου αλλά και οι εκπρόσωποι των γονέων και της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Ο ρόλος των συμβουλίων επιλογής,ουσιαστικά, θα επικεντρώνεται και αναπόφευκτα θα περιορίζεται στη διατύπωση γνώμης, τελικής θεώρησης για την επάρκεια ή όχι του κάθε υποψηφίου που θα υποβάλλεται προς τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας που θα έχουν την ευθύνη για την τελική απόφαση ανάθεσης καθηκόντων.
http://oneiropagida2012.blogspot.gr/2015/04/blog-post_167.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου